Endokrynolog

W przypadku chorób gruczołów wydzielania wewnętrznego często pierwszym niepokojącym objawem są pojawiające się symptomy dotyczące życia seksualnego takie jak np. utrata pożądania, zaburzenia erekcji. zaburzenia nastroju, zmęczenie, niepokój, zaburzenia snu, nadmierna utrata wagi lub przybieranie na wadze etc.

Do chorób, z którymi spotyka się endokrynolog w gabinecie należą m.in.:

• Cukrzyca
• Hipogonadyzm mężczyzn ( niedobór 
• Hipogonadyzm kobiet ( menopauza)
• Nadczynność lub niedoczynność tarczycy
• Choroba Hashimoto
• Otyłość
• Niedoczynność lub nadczynność nadnerczy, Zespół Cushinga
• Hiperandrogenizm, zespół policystycznych jajników

Dysfunkcje seksualne i cukrzyca

Cukrzyca jest chorobą, która powoduje najczęściej u mężczyzn zaburzenia erekcji. Pojawia się ona u ponad połowy mężczyzn w okresie dziesięciu lat od rozpoznania cukrzycy. Ryzyko dysfunkcji jest 4-krotnie wyższe niż w populacji mężczyzn bez cukrzycy i rośnie w miarę czasu trwania choroby, przy złej kontroli glikemii oraz w przypadku powikłań naczyniowych i neuropatii 

W przypadku kobiet chorujących na cukrzycę, najczęściej wystepującym zaburzeniem seksualnym jest:

• obniżenie pożądania i lubrykacji, 
• depresja 
• problemy w relacjach z partnerem, 

Kluczowe znaczenie dla poprawienia skuteczności leczenia dysfunkcji seksualnych pacjentów z cukrzycą są redukcja nadwagi, poprawa kontroli glikemii, rozpoznawanie i leczenie współistniejących problemów somatycznych oraz psychologicznych.

Dysfunkcje seksualne i problemy somatyczne związane z niedoborem testosteronu u mężczyzn

Testosteron odgrywa zasadniczą rolę w regulacji reaktywności seksualnej mężczyzn na poziomie zarówno ośrodkowym, jak i obwodowym. Wpływa on na:

• motywację do kontaktów seksualnych (poszukiwanie, dążenie), 
• spontaniczne powstawanie myśli o treści erotycznej, 
• wrażliwość na stymulację seksualną.

Testosteronowa terapia zastępcza u mężczyzn z zespołem niedoboru testosteronu powoduje wzrost odczuwania seksualnego pożądania i poprawę erekcji oraz orgazmu i ejakulacji. 

Częste przyczyny deficytu testosteronu:

Prawdopodobnie najczęstszą przyczyną TDS w krajach rozwiniętych jest otyłość i zespół metaboliczny. Szacuje się, że niedobór testosteronu występuje u około połowy mężczyzn ze współistniejącą z otyłością cukrzycą i ponad połowy z BMI>30. 

• Niedobór testosteronu związany jest ze starzeniem i przebiega u mężczyzn nierównomiernie, wynika ze słabnącej wraz z wiekiem czynności wydzielniczej gonad oraz podwzgórza i przysadki.
• Ostry stres spowodowany czynnikami psychologicznymi oraz somatycznymi może wywierać silny wpływ na syntezę hormonów podwzgórzowo-przysadkowych (zwiększona synteza gluko- i mineralokortykoidów) i obniżenie syntezy hormonów płciowych. Tego typu reakcję hormonalne obserwuje się przejściowo np. u pacjentów po urazach głowy, udarze, zawale mięśnia sercowego, ostrych stanach zapalnych i operacjach w obrębie jamy brzusznej. Obniżenie testosteronu może utrzymywać się nawet przez 8 tygodni lub dłużej. 
• Efekt uboczny stosowanych leków i substancji psychoaktywnych: opioidy (w tym tramadol i metadon), glukokortykoidy, inhibitory 5α-reduktazy, w pośredni sposób leki powodujące hiperprolaktynemię (np. niektóre leki przeciwpsychotyczne, metoklopramid) i wzrost stężenia SHBG (np. leki przeciwpadaczkowe).

Typowe objawy zespołu niedoboru testosteronu:

• Zmniejszenie aktywności seksualnej i odczuwania pożądania
• Pogorszenie jakości erekcji (szczególnie zmniejszenie częstości/sztywności  spontanicznych, porannych i nocnych erekcji prącia)
• Zmiany nastroju (skłonność do nastroju depresyjnego, drażliwość)
• Pogorszenie zdolności intelektualnej (pamięci, koncentracji, orientacji przestrzennej)
• Obniżenie energii, uczucie zmęczenia, męczliwość
• Zmniejszenie masy i siły mięśniowej
• Zwiększenie masy tkanki tłuszczowej i BMI
• Zmniejszenie owłosienia ciała i zmiany skórne
• Obniżenie gęstości mineralnej kości, zwiększone ryzyko złamań, obniżenie wzrostu
• Zmniejszenie objętości jąder, ginekomastia
• Zaburzenia snu, bezsenność

Niedobór hormonów płciowych u kobiet

Estrogeny i testosteron regulują reaktywność seksualną kobiet na poziomie zarówno ośrodkowym, jak i obwodowym. Obniżenie poziomu hormonów płciowych u kobiet wiąże się ze wzrostem ryzyka dysfunkcji seksualnych, w szczególności zaburzeń pożądania i podniecenia. 

Estrogeny

Zahamowanie produkcji estrogenów u kobiet w wieku menopauzalnym skutkuje występowaniem wielu objawów bezpośrednio lub pośrednio wpływających na ich seksualność. Najczęściej zmiany poziomu strogenów prowadzą do:

• zmian zanikowych sromu – zmniejszenie proliferacji nabłonka, przepuszczalności tkankowej, zawartości tkanki mięśniowej, zmiany unaczynienia i unerwienia
• zmniejszenie elastyczności tkankowej, skrócenie i zwężenie pochwy, włóknienie w obrębie łechtaczki i ścieńczenie warg sromowych
• zmiany pH pochwy z kwaśnego na zasadowe i zmniejszenie aktywności wydzielniczej oraz związane z tym suchość, skłonność do podrażnień, odczuwania świądu, pieczenia oraz podatność na występowanie stanów miejscowych stanów zapalnych
• w następstwie opisywanych zmian zwiększona jest częstość występowania dyspareunii i wulwodynii. W konsekwencji – zmniejszone odczuwanie podniecenia, przyjemności seksualnej, zmniejszona motywacja do inicjowania kontaktów seksualnych
• objawy z układu moczowego – zwiększenie częstości mikcji, parcia, nocturia, objawy dyzuryczne, nietrzymanie moczu (może powodować szczególny dyskomfort związany z nieprzyjemnym zapachem oraz wyciekaniem moczu np. podczas orgazmu), nawracające infekcje
• „uderzenia gorąca”, wahania nastroju – wpływ na ogólne samopoczucie, relacje i odczuwanie pożądania seksualnego. 
• zmniejszenie uwapnienia tkanki kostnej i zwiększone ryzyko osteoporozy.

Testosteron

Podobnie, jak w przypadku estrogenów i progesteronu, stężenie testosteronu syntetyzowanego z androgenowych prekursorów wytwarzanych przez jajniki i nadnercza spada u kobiet wraz z wiekiem, jednak z inną dynamiką. W okresie menopauzy dochodzi do wstrzymania syntezy estrogenów przez jajniki, podczas gdy jajnikowa produkcja androgenów zmniejsza się stopniowo i jest dodatkowo podtrzymywana przez nadnercza. Kobiety poddane obustronnej ooforektomii doświadczają niedoboru androgenów spowodowanych 40-50% obniżeniem stężenia całkowitego i wolnego testosteronu w porównaniu ze zdrowymi rówieśniczkami, są zatem bardziej podatne na obniżenie popędu i cierpienie z tego powodu. Testosteron ma także istotne znaczenie dla utrzymania właściwego krążenia krwi w obrębie pochwy i zachowania integralności tkankowej. Znaczenie testosteronu potwierdza wyraźna poprawa funkcji seksualnych u kobiet, które otrzymywały go z powodu obniżenia pożądania i podniecenia.